بررسی پیدایش ، سیر و تحول «احوال و مقامات عرفانی» تا پایان قرن هفتم هجری قمری

در فرهنگ اسلامی، ابتدا عناوین آنچه که بعداً «احوال و مقامات عرفانی» نامیده شده، به صورت مفاهیم ایمانی، اخلاقی و معنوی در قرآن کریم و سنّت رسول خدا (ص) مطرح شده اند و به تدریج و با درجات مختلف در عمل صحابه و تابعین و دیگر مسلمانان راه یافته اند و سپس با توجّه به جنبه ی باطنی و معنوی حالات و مقامات و با عنایت به تغییرات و تحوّلاتی که در روح انسان ایجاد می کنند، از مفاهیم اخلاقی و ایمانی به عوامل سیر و سلوک باطنی ارتقاء یافتند و خلعت «اصطلاحات عرفانی» را پوشیده اند. پایان نامه ی حاضر با هدف بررسی پیدایش، سیر و تحوّل احوال و مقامات عرفانی تا پایان قرن هفتم هجری و با روش کتابخانه ای و به شیوه ی تاریخی صورت گرفته است. شش فرضیّه ی آن عبارتند از: 1- منشأ اصطلاحات احوال و مقامات، آیات قرآن و احادیث معصومین علیهم السّلام است. 2- اوّلین کسی که به احوال و مقامات در صدر اسلام پرداخته، حضرت علی (ع) است. 3- در مورد منازل و مقامات عرفانی، اختلاف نظر زیادی در بین عرفا وجود دارد. 4- درباره عناوین منازل سیر وسلوک عرفانی، اختلاف نظر زیادی در بین عرفا وجود دارد. 5- اختلاف نظر عرفا در بحث احوال به سبب یافته های مختلف حاصل از کشف و شهودهای آنان است. 6- قرن های دوّم، چهارم و پنجم هجری، دوران رشد و شکوفایی و بالندگی بحث احوال و مقامات است. در این پژوهش، با توجّه به اهمیّت جایگاه بحث «احوال و مقامات عرفانی» در عرفان اسلامی، با بررسی تاریخی و تحلیلی در متون مهمّ و اصیل عرفانی، به بررسی و پاسخ این فرضیّه ها پرداخته شد، که در نتیجه هر شش فرضیّه ی مطرح شده در فوق به اثبات رسید.